هدف از این آموزش، حساس‌سازی شهروندان به درک مسئولیت خود در کنترل فاجعه آلودگی هوای تهران بود؛ فاجعه‌ای که سلامت و جان و مال آنها را طی بیش از 20سال گذشته به یغما برده است؛ فاجعه‌ای که اگرچه در وهله اول باید چشم به اقدامات اساسی مسئولین برای کنترل آن داشت اما با جای خالی اقدامات اساسی باید خود شهروندان تا جایی که می‌توانند با اقدامات شخصی خود به مهار آن اقدام کنند.
در این فعالیت حدود 2هزار پرسشنامه با نظرسنجی از شهروندان تهرانی تکمیل شد. در یکی از سؤالات این پرسشنامه نظر مردم تهران در مورد فاصله زمانی مناسب برای معاینه فنی خودروها به پرسش گذاشته شده بود. لازم به ذکر است مراکز معاینه فنی انتخاب شده مراکز یافت‌آباد، بزرگراه آزادگان، تهران‌پارس، رسالت، شهر‌ری، بیهقی، نیایش و آبشناسان بودند که ترکیبی از مراجعه‌کنندگان مانند مالکان‌تاکسی‌ها، خودروهای مسافرکش و وانت بارها تا ماشین‌های جدید و خارجی را شامل می‌شدند. اطلاع از نتایج این نظرسنجی حتما برای نادر قاضی‌پور، نماینده محترم مجلس شورای اسلامی که در اظهار نظر اخیر خود تأکید کرده‌است که خودروهای صفر کیلومتر تا 5سال نیازی به معاینه فنی ندارند باید جالب باشد. وی در مصاحبه اخیر خود تأکید کرده‌است که منتقدان می‌گویند از آنجا که کیفیت ماشین‌های ایرانی نسبت به اروپایی کمتر است باید خودروهای ایرانی هرسال به معاینه فنی بروند، درحالی که اینگونه نیست.
به گفته این نماینده مجلس،افزایش سن معاینه فنی خودروها درآمدهای اضافی را برای بعضی از افراد و کارشناسان به‌وجود می‌آورد که به‌دنبال تغییر این قانون هستند. تغییر این قانون درآمد عده‌ای را زیاد خواهد کرد و در نهایت به معطلی مردم خواهد انجامید چرا که مردم وقت بسیار زیادی را در صف‌های طویل معاینه فنی می‌گذرانند. ما باید قانونی را تصویب کنیم که مردم آرامش داشته باشند نه اینکه آرامش را از آنها سلب کنیم. البته تمام شهروندان با این نظر که مجلس باید قوانینی که موجب آسایش شهروندان می‌شود تصویب کند کاملا موافق هستند اما آیا آلودگی هوای تهران و 6 شهر بزرگ دیگر ایران موجب آرامش شهروندان می‌شود؟ بهتر است نظر خود شهروندان را در این مورد بررسی کنیم.
در این نظرسنجی 70درصد پرسش شوندگان تناوب یک ساله را برای معاینه فنی تمامی خودروها اعم از خودروهای صفر یا کارکرده مورد تأکید قرار داده‌اند. حتی 20درصد از شهروندان مدت زمان کوتاه‌تر از یک سال را برای معاینه فنی خودروها مناسب تشخیص داده‌اند و در مجموع 90درصد از شهروندان با معاینه فنی یک ساله و کمتر موافق بوده‌اند. این اظهار نظری قاطع است. پرسشگران نیز همگی از تشکل‌های غیردولتی محیط‌زیستی بوده‌اند و هیچ‌گونه منافعی در افزایش زمان معاینه فنی به یک سال یا کمتر نداشته‌اند و از این رهگذر درآمدی کسب نمی‌کنند. پاسخ دهندگان نیز همان‌هایی بوده‌اند که براساس نظر نماینده محترم مجلس نباید در صف‌ها معطل شوند و خسارت ببینند. اما انگیزه اینگونه پاسخگویی شهروندان در سایر نظراتی که ارائه کرده‌اند کاملا مشخص است. تمامی شهروندان مورد پرسش از آلودگی شدید هوای تهران و تأثیر نامطلوبی که بر سلامت آنها می‌گذارد ابراز نگرانی کرده‌اند. اکثریت قریب به اتفاق آنها از مسئولین و مردم خواسته‌اند با اقدامات مؤثر و پیگیر خود برای کاهش این آلودگی‌ها اقدام کنند.
در یکی از این پرسش‌ها که انگیزه آنها از اقدام به معاینه فنی خودرو مورد سؤال بوده است اکثریت قریب به اتفاق کنترل آلودگی هوا، افزایش ایمنی و اطلاع از معایب خودروهای خود را یادآور شده‌اند؛ یعنی شهروندان داوطلبانه و آگاهانه تمایل دارند برای کنترل آلودگی هوا و افزایش سلامت و ایمنی خود حداقل سالی یک بار اندکی از وقت خود را برای معاینه فنی خودروی خود صرف کنند و اعتراضی هم به این موضوع ندارند. اعتراض اصلی آنها به آلودگی شدید هوای تهران است که اتفاقا خودروهای تولیدی که با استانداردهای یورو2 به جای یورو4 تولید می‌شوند به همراه خودروهای فرسوده‌ای که از رده خارج نشده‌اند بر آن دامن می‌زنند و گرد مرگ بر شهر می‌پراکنند. مردم از نمایندگان محترم مجلس درخواست دارند که به جای اندیشه در مورد چند ساعتی که احیانا در هر سال برای معاینه فنی خودرو معطل می‌شوند به فکر جان و سلامت آنها باشند. 40درصد خودروهای کشور در تهران شماره می‌شوند و حجم تردد آنها در خیابان‌های شهر 3/5 برابر ظرفیت است.
دولت تا‌کنون و طی 10سال گذشته فقط 925هزار خودروی فرسوده را از رده خارج کرده و باید کمک شود که 2میلیون خودروی دیگر هم از رده خارج شوند. براساس گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس، آلودگی هوای کشور سالانه 14هزار میلیارد تومان خسارت به بار می‌آورد. تحقیقات نشان می‌دهند زندگی در مجاورت بزرگراه‌های پرترافیک با نرخ سرطان در کودکان ارتباط مستقیم دارد، به‌طوری که کودکان ساکن در منازل مجاور خیابان‌هایی که بالغ بر 20هزار خودرو در آن به‌طور روزانه تردد می‌کنند، حدود 6 برابر بیشتر از دیگر کودکان در معرض آسیب هستند. دلیل اصلی سرطان خون در کودکان و بزرگسالان، تأثیر هیدروکربن‌های حلقوی ازجمله بنزن است که در تهران گاهی اوقات تا 100برابر حد مجاز می‌رسد. اینها نگرانی‌های شهروندان تهرانی است و نه چند ساعت در سال معطل شدن در صف کنترل فنی خودرو. به هر صورت اگر اصل، رأی مردم و نظر آنان است، نمایندگان مجلس باید قانون معاینه فنی خودروها را به یک سال کاهش دهند و علاوه بر آن سایر اقدامات اساسی دیگر را نیز برای پاک کردن گرد مرگ و آلودگی هوا از شهر تهران و 6شهر دیگر به سرعت به انجام برسانند.
میترا البرزی‌منش، کارشناس ارشد محیط‌زیست و فعال غیردولتی
